W okolicy oczu można zaobserwować wiele różnego typu zmian. Należą do nich m.in. kaszaki, które przyjmują postać niewielkich zgrubień w jasnym kolorze. W artykule wskazujemy, jak odróżnić tego rodzaju guzek od innych zmian i jak należy postępować, gdy pojawi się kaszak na powiece.

Jak powstaje kaszak?

W ludzkiej skórze na powierzchni całego ciała znajdują się gruczoły łojowe. Odpowiadają one za produkcję sebum – naturalnej substancji, która lekko natłuszcza i nawilża skórę, tworząc dla niej warstwę ochronną. Zdarza się jednak, zwłaszcza w okolicy mieszków włosowych, że ujścia kanalików zostaną zablokowane. Produkowana wydzielina gromadzi się wówczas wewnątrz gruczołu łojowego, prowadząc do powstania torbieli – to właśnie kaszak. Zawartość torbieli powiększana jest dodatkowo przez złuszczające się komórki naskórka, a więc produkty uboczne procesu regeneracji skóry. Grudki występują zatem w różnych rejonach ciała, a czasem może zdarzyć się, że zaobserwujemy kaszak na oku (precyzyjniej mówiąc – na powiece, najczęściej górnej).

Jak wyglądają kaszaki na oku?

Charakterystyczną cechą kaszaków jest ich jasny kolor, a także fakt, że z reguły są to zmiany pozbawione stanu zapalnego. Mają postać wypukłości (guzków) usytuowanych pod skórą. Oczywiście kaszak na powiece jest z reguły zmianą znacznie mniejszą, niż torbiele pojawiające się np. na plecach – w przypadku zgrubień w okolicach oczu jego wielkość nie przekroczy na ogół ok. kilku – kilkunastu milimetrów, choć czasem może pojawić się także zmiana kilkudziesięciomilimetrowa. Guzek jest miękki, pod palcami można wyczuć, że daje się on lekko przesuwać. Co do zasady kaszaki na oku nie powinny wywoływać dolegliwości bólowych, ale w przypadku dużych zmian może pojawić się niewielka bolesność czy świąd, wynikający ze znacznego napięcia powłok skórnych w miejscu powstania zmiany.

W jaki sposób odróżnić kaszaka od innych zmian w obrębie powiek?

Jak wspomnieliśmy wcześniej, kaszaki nie są jedynymi guzkami, jakie mogą pojawić się na powiekach. Dlatego w celu skutecznego leczenia zmiany należy upewnić się, że u pacjenta nie pojawiła się zmiana innego typu, np.:

Gradówka – to rodzaj zgrubienia powstającego na gruncie mechanizmów bardzo zbliżonych do mechanizmu tworzenia się kaszaków. Również powstaje ona w wyniku zatkania ujścia gruczołów, jednak w tym przypadku są to gruczoły Meiboma, odpowiadające za wydzielanie łoju natłuszczającego powierzchnię rogówki i tworzącego warstwę ochronną dla filmu łzowego. Drugą kluczową różnicą pomiędzy kaszakiem a gradówką jest fakt, że w przypadku gradówki u pacjenta występuje przewlekły stan zapalny zmienionego chorobowo miejsca.

Jęczmień – w tym przypadku na powiece powstaje zgrubienie będące następstwem ostrej infekcji gruczołów usytuowanych wzdłuż brzegu powiek. W zależności od rodzaju zmiany (a dokładniej od rodzaju gruczołów, które uległy stanowi zapalnemu) może ona pojawić się albo na zewnętrznej, albo wewnętrznej stronie powieki. Różnicą pomiędzy jęczmieniem a kaszakiem jest znaczna bolesność miejsca objętego stanem zapalnym, jego wyraźne zaczerwienienie i obrzęk oraz obecność ropnego wysięku.

Żółtak – czyli guzek w kolorze żółtym lub pomarańczowym, związany z gromadzeniem się pod skórą złogów cholesterolowych. Żółtaki – w przeciwieństwie do kaszaków – są twardsze, charakterystyczna jest również wspomniana barwa. Inna jest także przyczyna powstawania zgrubień – w przypadku kępek żółtych grudki są symptomem zaburzenia gospodarki lipidowej organizmu.

Prosak – to niewielka zmiana o jasnej barwie. Ich etiologia nie została dotychczas dokładnie wyjaśniona, jednak charakterystyczną cechą tego typu zgrubień jest występowanie skupisk licznych, małych guzków. Podobnie jak kaszaki, również prosaki powstają w wyniku zatkania gruczołów łojowych. Są jednak znacznie mniejsze i twarde w dotyku, wyglądem zbliżone do ziarenek prosa (stąd nazwa).

Powyższa lista nie obejmuje wszystkich rodzajów zmian zbliżonych wyglądem do kaszaków. Na powiekach mogą bowiem pojawiać się również m.in. brodawki lub tłuszczaki. Z tego względu każdy guzek lub zgrubienie budzące niepokój lub wywołujące dyskomfort warto skonsultować z lekarzem.

Czy można stosować domowe metody leczenia kaszaków?

W niektórych przypadkach może zdarzyć się samoistne odblokowanie zatkanego ujścia gruczołu łojowego – w takiej sytuacji kaszak na powiece zniknie samoistnie. Jeśli jednak do tego nie dojdzie, absolutnie nie należy próbować usuwać grudki metodami domowymi. W potocznym przekonaniu istnieje wiele metod, którymi pacjenci próbują odblokować gruczoły łojowe, ale zwłaszcza w przypadku guzków zlokalizowanych na powiekach absolutnie nie należy oczyszczać ich samodzielnie! Wszelkie próby rozgrzewania, przecinania, czy też wyciskania zgromadzonej wydzieliny mogą doprowadzić do powstania trudnych do leczenia stanów zapalnych. Zakażenie takie jest szczególnie niebezpieczne ze względu na bliskość gałki ocznej i potencjalne ryzyko łatwego rozszerzenia stanu zapalnego na okoliczne tkanki. Nie należy również używać żadnych preparatów (maści, kremów) bez konsultacji z lekarzem.

Kaszak na oku – metody leczenia

W wielu przypadkach usuwanie zmiany nie jest konieczne. Interwencja lekarska okazuje się niezbędna jedynie w przypadku pojawienia się objawów stanu zapalnego lub w sytuacji, gdy powiększająca się zmiana wywołuje u pacjenta dyskomfort. Stan zapalny może pojawić się na skutek nadkażenia zmiany, rozwoju bakterii w nagromadzonej wydzielinie. Również w przypadku zabrudzenia rany powstałej po samoistnym przepęknięciu kaszaka istnieje ryzyko miejscowego nadkażenia tkanek i rozwoju stanu zapalnego.

Kaszaki na oku leczy się metodą chirurgiczną. Po aplikacji znieczulenia miejscowego, lekarz nacina lub przekłuwa guzek, a następnie oczyszcza powstałą torbiel. Ryzyko powstawania kaszaków można ograniczyć, dbając o odpowiednią higienę twarzy (w tym również staranny demakijaż) oraz chroniąc skórę wokół oczu przed przesuszeniem (np. w wyniku opalania).