Oko ludzkie ciekawostki – fascynujące fakty, których nie znasz!

Oczy stanowią jeden z najbardziej niezwykłych “wynalazków” w świecie przyrody. I choć najczęściej w różnego rodzaju artykułach można natrafić na sensacyjnie wręcz brzmiące opisy złożonych oczu u ważek czy kilu par oczu u pająków, to ludzki narząd wzroku pod względem niezwykłości swojej konstrukcji może okazać się równie fascynujący. W artykule odpowiadamy na szereg pytań – piszemy m.in. czy oczy rosną oraz jaka jest ich wielkość i waga.

Jakie są najważniejsze parametry narządu wzroku?

Ze względu na budowę czaszki, trudno jest nam wyobrazić sobie, ile miejsca w oczodołach zajmują same gałki oczne, ponieważ widzimy zaledwie niewielki ich wycinek, widoczny poprzez szparę powiekową. Oko ludzkie zbliżone jest kształtem do kuli o średnicy niecałych 2,5 cm. Mówimy tu o tzw. długości osiowej, czyli pomiarze wykonywanym od najbardziej wypukłego punktu rogówki do tylnego odcinka oka, a dokładniej – niemal do nerwu wzrokowego. Natomiast waga gałki ocznej wynosi ok. 7 g, czyli niewiele więcej, niż waga łyżeczki cukru. Co ciekawe, znaczną część tej masy stanowi woda, zawarta przede wszystkim w ciele szklistym – galaretowatej substancji, wypełniającej wnętrze gałki ocznej.

Czy oko rośnie?

Aby zrozumieć niezwykłość ludzkiego narządu wzroku warto odpowiedzieć na pytanie, czy gałka oczna rośnie. Oczywiście – tak, ale nie na tym etapie życia, którego moglibyśmy się spodziewać. Najintensywniejszy rozwój oczu u człowieka – w niemal 3/4 – przypada bowiem na etap… życia płodowego. I choć noworodki – w przeciwieństwie do wielu innych ssaków – przychodzą na świat z gałkami ocznymi ukształtowanymi na tyle, by otworzyć oczy bezpośrednio po porodzie, wcale nie oznacza to, że ich zmysł wzroku przygotowany jest do pełnienia wszystkich swoich funkcji. Najintensywniejszy rozwój narządu wzroku po porodzie trwa do ukończenia przez dziecko 1-1,5 roku życia, natomiast kończy się dopiero w wieku nastoletnim, choć na kolejnych etapach przebiega już znacznie wolniej.

Warto również pamiętać, że mówiąc o rozwoju oczu nie mamy na myśli wyłącznie zwiększania się rozmiaru (średnicy gałki ocznej), ale także o wiele bardziej fascynujące zjawisko, polegające na rozwoju zdolności widzenia. O ile noworodek zdolny jest bowiem jedynie do rozróżniania kontrastowych kształtów (czerni, bieli i szarości) i dopiero stopniowo uzyskuje zdolność do widzenia kolejnych barw, o tyle niemowlę w wieku jednego roku widzi jest już zdolny do widzenia wszystkich barw i prawidłowego postrzegania ruchu – nie potrafi jedynie interpretować wszystkich odbieranych obrazów.

Od czego zależy kolor tęczówki?

Dlaczego ciekawostki o oczach zestawione w naszym artykule wzbogaciliśmy o zagadnienie koloru tęczówki? Ponieważ bogactwo odcieni oczu jest wprost ogromne – niektóre klasyfikacje uwzględniają nawet kilkadziesiąt różnych wariantów. Pod względem genetycznym za barwę tęczówek odpowiadają geny, ale efekt, który obserwujemy, zależy bezpośrednio od nagromadzenia barwników, w tym przede wszystkim melaniny, a dokładniej mówiąc melanin – ponieważ jest to cała grupa barwników, wśród których znajduje się m.in. feomelanina (jaśniejsza, o barwie żółtej i czerwonej) oraz eumelanina (ciemniejsza – o barwie brązowej i czarnej).

Melaniny spotkać można w wielu organizmach żywych, a w organizmie ludzkim odpowiadają one także za kolor włosów i skóry. Co ciekawe, jeśli melanina w tęczówce nie występuje, barwa tęczówki jest niebieska – tak jak dzieje się to u niemowląt. U osób z albinizmem, u których melanina nie jest wytwarzana stale bądź występuje w bardzo niewielkich ilościach, tęczówki mają barwę jasną, nierzadko błękitną, a czasem nawet różową (ze względu na widoczność naczyń krwionośnych). Istnieje również zjawisko tzw. heterochromii – jest to wada genetyczna, w wyniku której oczy człowieka mają dwa różne kolory tęczówek (rzadziej zróżnicowanie barw występuje w obrębie tej samej tęczówki). Dzieje się tak w wyniku zróżnicowania w gromadzeniu melaniny w obrębie oczu.

Dlaczego człowiek nie widzi w podczerwieni?

W fizyce bardzo często można spotkać się z określeniem “światła widzialnego”. Określa ono długość fali – od 380 do 780 nm – jaką jest w stanie zaobserwować ludzkie oko. Z punktu widzenia świata przyrody jednak jego zakres pod tym względem nie jest imponujący – niektóre zwierzęta, np. nietoperze żywiące się krwią czy też węże potrafią obserwować obiekty widzialne w podczerwieni, a inne – w tym ptaki – zdolne są do obserwacji nawet nadfioletu. Zakres fali świetlnej zdolny do obserwowania przez człowieka determinowany jest przez fotoreceptory znajdujące się na siatkówce – czopki (umożliwiające widzenie barw) i pręciki (umożliwiające obserwowanie kształtów i ruchu, nawet w gorszych warunkach oświetleniowych). Warto zauważyć, że obrazy postrzegane w słabym świetle wydają się zawsze szare i pozbawione barw – dzieje się tak właśnie ze względu na większą aktywność pręcików. Ludzkie oko wyposażone zostało za to w inne interesujące rozwiązanie: tzw. plamkę żółtą, czyli zagłębienie w siatkówce, w którym zagęszczenie fotoreceptorów jest szczególnie duże (dzięki zwiększonej powierzchni), co pozwala na doskonałe obserwowanie barw i odtworzenie ostrego obrazu.