Rogówka jest zewnętrzną strukturą oka. Odgrywa ważną rolę w prawidłowym funkcjonowaniu narządu wzroku i procesie widzenia. Ze względu na swoje umiejscowienie narażona jest na uszkodzenia mechaniczne oraz niekorzystne działanie czynników środowiska zewnętrznego. W artykule opisujemy budowę i rolę tej struktury oraz najczęstsze choroby rogówki.

Jak zbudowana jest rogówka oka?

Rogówka to przeźroczysta ściana oka. Jest strukturą o skomplikowanej budowie — składa się na nią kilka warstw: nabłonek przedni, błona Bowmana (blaszka graniczna przednia), istota właściwa (zrąb), błona Descemeta (blaszka graniczna tylna), nabłonek tylny (śródbłonek). Nabłonek przedni rogówki, jako obszar narażony bezpośrednio na kontakt ze środowiskiem zewnętrznym, pokryty jest warstwą filmu łzowego, odpowiadającą za nawilżanie oka. Sama rogówka natomiast spełnia dwie istotne funkcje: chroni gałkę oczną przed mikrourazami oraz załamuje promienie świetlne, które następnie przechodzą przez źrenicę i soczewkę, aby zogniskować się na siatkówce i stworzyć na niej obraz. Rogówka spełnia zatem ważną funkcję w widzeniu.

Jeśli budowa oka jest prawidłowa, rogówka ma kulistą powierzchnię, a cała gałka oczna — kształt regularnej kuli. Jeżeli natomiast rogówka nie ma kształtu wycinka kuli, ale wycinka piłki bejsbolowej, to klinicznie mówimy o wadzie wzroku — astygmatyzmie. Widzenie wtedy na wszystkie odległości jest nieprawidłowe.

Wady i choroby rogówki

Ze względu na umiejscowienie w przedniej części gałki ocznej, a także złożoną budowę rogówki w jej obrębie może rozwinąć się wiele schorzeń.

Urazy rogówki

Rogówka jest najbardziej zewnętrzną częścią oka, przez co najłatwiej ulega urazom. Do najczęstszych należą „zadrapania” rogówki lub ciało obce rogówki.

Zadrapania rogówki zdarzają się po uszkodzeniu powierzchni oka, kiedy jednak ciało obce nie zostaje w oku. Konieczne jest wtedy odpowiednie leczenie.

W przypadku gdy coś wbije się w rogówkę, tzw. ciało obce, konieczna jest pomoc specjalisty, aby wyjąć je pod mikroskopem. Próba samodzielnego usunięcia może skończyć się poważniejszym uszkodzeniem oka.

Często zdarza się także, że coś wpadnie do oka, ale go nie uszkodzi. Jeżeli wyjęcie takiego ciała obcego jest proste, można to zrobić samemu. Często jednak ciało obce dostaje się pod powiekę górną i “szoruje” po oku. Wyjęcie takiego ciała obcego jest wtedy niezwykle trudne, więc należy poprosić o pomoc specjalistę.

Zawsze po przebytym urazie należy przez kilka dni przyjmować antybiotyki w kroplach do oczu, aby nie rozwinęło się zakażenie.

Zapalenie rogówki

Stany zapalne wiążą się zazwyczaj z zakażeniem bakteryjnym, wirusowym lub grzybiczym. Oko jest wówczas podrażnione, zaczerwienione i bolesne. Można zaobserwować także gromadzenie się wydzieliny w kącikach lub jej osadzanie wzdłuż szpary powiekowej. Może wystąpić pogorszenie widzenia. Zapalenie rogówki zawsze powinien leczyć okulista, ponieważ wdrożenie właściwej terapii wymaga określenia, jaka była przyczyna dolegliwości.

Szczególnie niebezpieczne są zapalenia rogówki u osób stosujących soczewki kontaktowe. Takie zapalenie może być wywołane przez bardzo zjadliwe bakterie i wymaga natychmiastowego leczenia. Jeżeli więc nosisz soczewki kontaktowe i masz takie objawy jak czerwone oko, bolące oko, szczypanie, pieczenie — zgłoś się natychmiast do okulisty.

Astygmatyzm

Astygmatyzm jest to wada wzroku związana z odmiennością w obrębie krzywizny rogówki. Prawidłowa rogówka jest kulista. W przypadku astygmatyzmu kształt rogówki zbliżony jest do kształtu piłki do rugby lub jajka — przekrój pionowy i poprzeczny rogówki różnią się promieniem. To sprawia, że promienie światła docierające przez rogówkę do źrenicy załamują się w różny sposób i ogniskują na siatkówce nie w jednym, a w wielu punktach. Korekcja astygmatyzmu, który powoduje złe widzenie na wszystkie odległości, może wiązać się z koniecznością noszenia okularów lub soczewek kontaktowych. Można również wykonać zabieg laserowy, uzyskując trwały efekt.

Stożek rogówki

Jeśli w centralnej części rogówki dojdzie do jej ścieńczenia i uwypuklenia na zewnątrz, u pacjenta diagnozowany jest stożek rogówki. Zjawisko to zawsze powoduje astygmatyzm (wywołuje wówczas m.in. pogorszenie ostrości wzroku), więc każdy przypadek pojawiającego się niespodziewanie astygmatyzmu należy zdiagnozować pod kątem stożka rogówki.

Istnieje wiele metod leczenia stożka rogówki. Najważniejsze jest jednak jak najwcześniejsze rozpoczęcie leczenia, gdy stożek nie jest jeszcze zaawansowany. Najlepszą metodą jest corss linking polegający na aplikowaniu kropli z ryboflawiną oraz naświetlaniu ich promieniami UV w celu wzmocnienia struktury rogówki. Jest to metoda bardzo bezpieczna i skuteczna.

Do innych metod leczenia stożka należą pierścienie śródtwardówkowe oraz w skrajnych przypadkach — przeszczep rogówki.

Dystrofia rogówki

Dystrofia określa zespół wielu różnych schorzeń o podłożu genetycznym. W zależności od tego, która struktura zajęta jest stanem chorobowym i jakiego rodzaju dystrofia rozwija się u pacjenta, objawy mogą obejmować przejściowe pogorszenie widzenia (np. rano, po przebudzeniu), ale także dolegliwości bólowe lub dyskomfort odczuwany w obrębie gałki ocznej. Zdarzają się również dystrofie bezobjawowe. Z tego względu może okazać się, że u części spośród pacjentów nie trzeba wdrażać żadnej metody leczenia, a u innych niezbędne jest zewnętrzne stosowanie leków (kropli, maści), soczewek kontaktowych, czy nawet przeprowadzenie zabiegu chirurgicznego.