Czym się charakteryzuje wrodzona zaćma?

Zaćma (nazywana też kataraktą) to podstępna i groźna choroba, która – nieleczona – może doprowadzić do zupełnej utraty wzroku osoby chorej. I choć dolegliwość ta niektórym kojarzy się wyłącznie z osobami starszymi, może mieć ona również charakter wrodzony.

Rzeczywiście, tzw. zaćma starcza należy do najczęstszego rodzaju zaćm i wiąże się z nieuchronnym procesem starzenia się organizmu. To jednak tylko jedno z kilku obliczy zaćmy, a jej objawy mogą pojawić się już w życiu płodowym.

Czym jest zaćma?

Choroba polega na zmętnieniu soczewki oka. Zmętnienie to może obejmować całą gałkę oczną lub tylko pewne jej obszary. Z tego powodu zaćma wrodzona występuje pod wieloma postaciami:

• zaćma warstwowa – najczęstsza postać zaćmy, w której zmętnienie znajduje się przede wszystkim na obwodzie soczewki oraz, w dużo mniejszym stopniu, w jej centralnej części,
• zaćma jądrowa – zmętnienie znajduje się w centralnej części soczewki,
• zaćma torebkowa przednia i tylna – w jej przypadku zmętnienie zlokalizowane jest w przedniej bądź tylnej torebce soczewki, a objawy choroby szybko postępują,
• zaćma biegunowa – zmętnienie obejmuje obie torebki: zarówno przednią, jak i tylną,
• zaćma błoniasta – jest wynikiem przerwania ciągłości torebki soczewki i wchłonięcia się jej mas,
• zaćma całkowita – jak sama nazwa wskazuje, ta odmiana zaćmy zajmuje całą soczewkę i jest bezwzględnym wskazaniem do leczenia operacyjnego.

Zaćma u noworodka? Czyli jak zaczyna się zaćma wrodzona

Zaćma wrodzona zaczyna się już w okresie płodowym. W przypadku odmiany całkowitej może ona zupełnie zablokować rozwój wzroku u noworodka, tym samym powodując jego ślepotę.

Wrodzona zaćma – przyczyny i objawy

Przyczyny wrodzonej zaćmy mogą być różne i często trudno wskazać jeden konkretny powód pojawienia się tej choroby u dziecka. Do najczęstszych przyczyn zaćmy wrodzonej możemy z pewnością zaliczyć:

• zakażenia wewnątrzmaciczne,
• niektóre leki zażywane w ciąży (m.in. kortykosteroidy),
• choroby przebyte podczas ciąży,
• przyczyny genetyczne (ok. 30% przypadków),

W grupie ryzyka znajdują się również dzieci chore na zespół Downa.

Diagnostyka wrodzonej zaćmy nie należy do najłatwiejszych, zwłaszcza ze względu na nierozwinięty jeszcze wzrok małego dziecka i ograniczenia komunikacyjne. Istnieją jednak charakterystyczne objawy, które powinny skłonić rodzica do wizyty u okulisty wraz z dzieckiem. Są to m.in. nietypowy kolor źrenicy (szara lub biała), oczopląs, uciskanie oka piąstką przez dziecko (tzw. odruch palcowo-oczny), a także brak zainteresowania dziecka pokazywanymi mu przedmiotami.

Nie oznacza to, oczywiście, że każde dziecko z oczopląsem bądź każde uciskające piąstką oko na pewno ma zaćmę. Są to jednak przesłanki do konsultacji lekarskiej, którą warto odbyć przede wszystkim dla własnego spokoju o rozwój pociechy.

Zaćma wrodzona u dorosłych – leczenie

Zaćma jest chorobą poważną, która jednak może dać dotkliwie o sobie znać dopiero po latach. W przypadku zaćmy jedynym skutecznym leczeniem jest zabieg chirurgiczny. Tu jednak sprawa się komplikuje: wciąż rozwijające się oczy dziecka powodują problemy z dobraniem odpowiedniej soczewki, która zostanie użyta podczas operacji. Z tego tytułu często zwleka się z wykonaniem zabiegu, aż oko osiągnie pewien stopień dojrzałości. Trudno jednak czekać zbyt długo – zaćma wrodzona u dorosłych byłaby już przesadnie rozwinięta.

Czasem, gdy czekanie niesie za sobą ryzyko poważnych komplikacji, wykonuje się operacje także w przypadku małych dzieci, by po jakimś czasie po prostu ją powtórzyć i wymienić soczewkę na nową. Dotyczy to zwłaszcza dzieci dotkniętych zaćmą całkowitą.

Zaćma wrodzona. Jak wygląda operacja?

Najczęściej wykonywanym zabiegiem na zaćmę jest laserowa korekcja wad wzroku. Polega ona, po pierwsze, na usunięciu zaćmy (tj. chorej soczewki), a po drugie – na wszczepieniu odpowiedniej, sztucznej soczewki wewnątrzgałkowej.

Czasem stosuje się także inne rozwiązanie, polegające na usunięciu zaćmy bez wszczepiania soczewki. Zamiast tego pacjent (zwykle dziecko) stosuje gazoprzepuszczalne, twarde soczewki, które wymieniane są na wewnątrzgałkowe dopiero w momencie stabilizacji oka, tj. gdy osiągnie ono doroślejsze parametry.

Bez względu na metodę operacji, należy pamiętać także o ogromnej roli rehabilitacji oczu w dojściu do zdrowia, a także regularnych wizytach u specjalisty.